Καπέλα με δράκους και δόντια Καπέλα και στολισμοί του κεφαλιού, για άνδρες και γυναίκες, για πολεμιστές ή αρχηγούς φυλών, για παντρεμένες ή ελεύθερες, για νύφες και παιδιά. Από φυλές μακρινών τόπων, πριν από την επέλαση του τουρισμού ή στο μεταίχμιο. Ο λόγος για μια αλλιώτικη έκθεση, από τους πολιτισμούς του κόσμου, στο κεντρικό κτίριο του Μουσείου Μπενάκη, από τις 14 Απριλίου έως τις 9 Μαΐου.
Πρόκειται για μια έκθεση με εκατό εντυπωσιακά καπέλα, κεφαλόδεσμους, στέφανα γάμου, διαδήματα και ποικίλους στολισμούς του κεφαλιού. Ολα εξαρτήματα της παραδοσιακής ένδυσης που μαρτυρούν εθνοτικά χαρακτηριστικά, αντιλήψεις, έθιμα και αισθητικές προτιμήσεις φυλών και λαών της Ανατολής. Προέρχονται από μια ιδιωτική συλλογή της πρώην διακοσμήτριας Ιωάννας Κουτσουδάκη, με σπουδές στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Ρώμης, η οποία συγκέντρωσε τα αντικείμενα ταξιδεύοντας σε Αίγυπτο, Υεμένη, Παλαιστίνη, Ομάν, Ιράν, Τουρκία, Κεντρική Ασία, Ινδία, Πακιστάν, Θιβέτ, Κίνα, Μιανμάρ (πρώην Βιρμανία), Βιετνάμ, Λάος, Καμπότζη,
Ταϊλάνδη, Ινδονησία... Η συλλεκτική της μανία για τα καπέλα, βασικά δείγματα τοπικής ένδυσης, ξεκίνησε από ένα ταξίδι της στα 1975 στην Κίνα, όπου κάποια γυναίκα τής πρότεινε να αγοράσει ένα ωραίο καπελάκι του παιδιού της - μαύρο με ασημένια σύμβολα (μικροί Βούδες κ.ά.). Η σκέψη της να συλλέξει μόνο παιδικά καπελάκια επεκτάθηκε στο είδος. Ωστόσο, στην έκθεση, όπως μας είπε η επιμελήτρια Σοφία Χανδακά, θα δούμε πολλά παιδικά καπελάκια, κυρίως από την Ταϊλάνδη και την Κίνα, στα σύνορα με τη Μιανμάρ, το Λάος και το Βιετνάμ. Διακρίνονται από τα έντονα χρώματα και τα αποτρεπτικά στοιχεία τους (κεντημένοι δράκοι και άλλα μυθικά ζώα) για προστασία από τα κακά πνεύματα.
Η έκθεση «Στολισμοί κεφαλής: Ενθύμια ταξιδιών από λαούς της Ανατολής» ακολουθεί το οδοιπορικό της συλλέκτριας, από τόπο σε τόπο, από φυλή σε φυλή. Τι να πρωτοξεχωρίσει κανείς, μας λέει η κ. Χανδακά, από τα δεκάδες εντυπωσιακά και εξωτικά κομμάτια; Τους φερετζέδες των Ρασάιντα, νομαδικής φυλής μουσουλμάνων σε Υεμένη και Σουδάν ή ένα σπάνιο καπέλο νύφης Βεδουίνων στην Αίγυπτο, από δέρμα καμήλας και ασημένια στοιχεία;
Στέμματα
Τα μυτερά στέμματα που χρησιμοποιούν και σήμερα στα Βασιλικά Μπαλέτα της Καμπότζης ή τα καπέλα χρημάτων που φορούσαν οι νύφες στην Παλαιστίνη με ραμμένα κέρματα που κληροδοτούνταν από γενιά σε γενιά; Ενα αντίστοιχο, χρονολογημένο το 1840, έχει το Βρετανικό Μουσείο. Τα καπέλα του πολεμικού λαού των Ναγκά στα σύνορα Μιανμάρ και Ινδίας, από δέρματα άγριων ζώων, με δόντια, νύχια και τρίχες από αγριογούρουνα και άλλα άγρια ζώα ή τα ασημένια καπέλα των Μιάο στη νότια Κίνα - στέμματα με πάνω από διακόσια φύλλα ασημιού, με έκτυπα λουλούδια, πουλιά και πεταλούδες;
«Το καπέλο δεν το πωλούν ποτέ»
Η συλλογή της Ιωάννας Κουτσουδάκη περιλαμβάνει πάνω από 200 κομμάτια - εκτίθενται τα καλύτερα 100. Αλλά ποιο είναι το αγαπημένο της; Αυτό, ένα ανδρικό ψάθινο καπέλο με φτερά, πόδι πουλιού, κέρατο και άλλα στοιχεία, για αρχηγό χωριού, στη βόρεια Ινδία, έχει μια μικρή ιστορία. Σε ένα ταξίδι της εκεί, η συλλέκτρια σταμάτησε στον δρόμο έναν άνδρα, προφανώς, λόγω του καπέλου, αρχηγό του χωριού, και του ζήτησε να αγοράσει το καπέλο του. Εκείνος απάντησε πως είναι θέμα αξιοπρέπειας: «Το καπέλο δεν το πωλούν ποτέ». Η συλλέκτρια συγκινήθηκε από την απάντηση, αλλά ανακάλυψε ένα παρόμοιο, ο κάτοχος του οποίου, πρώην αρχηγός του χωριού, είχε πεθάνει. Θα δούμε κι αυτό στην έκθεση.
* «Πρόλαβα»
«Πρόλαβα και απέκτησα στην κατάλληλη εποχή καπέλα σπάνια, παλιά, φορεμένα, λερωμένα από τη χρήση. Μετά, στα περισσότερα μέρη, έφτασε ο τουρισμός. Στην Ταϊλάνδη π.χ. τα χειροποίητα έχουν πλέον αντικατασταθεί από εκείνα της μηχανής. Τα ίδια τα παλιά είναι σπάνια και πανάκριβα. Στο Νεπάλ, κάποτε, υπήρχαν στους δρόμους άφθονα κοράλλια και κεχριμπάρι. Σήμερα, τίποτα» (Ι. Κουτσουδάκη).
ΔΗΜΗΤΡΑ ΡΟΥΜΠΟΥΛΑ
dirouboula@pegasus.gr
